Unutulan Öztürkçe Kelimeler

Ben #Çorum, #İskilip'liyim. 

Bizim orada kullanılan ama unutulmaya yüz tutmuş o kadar çok ÖZTÜRKÇE kelime var ki..! 

Aşağıda alfabetik sırayla vermeye çalıştığım kelimelerin haricinde kapsamlı bir çalışma yapılsa bu listeye daha yüzlerce kelime ilave edilebilir. Bu kelime derlemesi devlet kanalıyla tüm Türkiye'de yapılsa binlerce kelimemiz unutulup gitmekten kurtulur, dil zenginliğimiz de korunmuş olur. 

Buradaki kelimelerin çoğu Türkiye'de kullanılmakta olan yazı dilindeki Türkçede kullanılmıyor. Bu kelimelerin haricinde daha binlerce arı-duru tertemiz Türkçe olan kelimemizin olduğundan şüphem yok.

Suat Zobu

A

Ağa: Baba,

Ağca: Beyaz,

Ağnanmak: At, eşek gibi hayvanın tozlu yerlerde sağa sola yuvarlanması,

Aha: İşte,

Ahacık: İşte burada

Alaçık: Ağaç dallarıyla iskeleti kurulmuş ve çul kilimle yada dallarla örtülü çadır. (ALACIK)

Alma: Elma

Ambar : Hububat deposu,

Anadut: Buğday ve benzeri ekin destesini bir araca yüklemede kullanılan üç kollu harman aleti.

Annacı: Karşısı (Annacıma gel : Karşıma gel)

Aş: Yemek

Aşamınan: Akşamleyin

Avu: Zehir

Ayakyolu: Tuvalet

B

Badal : merdiven basamağı

Baldırcan: Patlıcan

Bardak : Çam ağacından oyulmuş 7-8 litrelik su kabı, senek'in küçüğü. "Eski çamlar bardak oldu" deyimi buradan gelmektedir. Şimdi ise bardak su bardağı-çay bardağı olarak algılanmaktadır. Su içmek için kullanılan bu günkü bardak yerine "TAS" kullanılmaktaydı,

Batman : Yaklaşık 20 Litrelik sıvı ölçü birimi,

Bazlama : sacda pişirilen yuvarlak ekmek

Bekitmek: Kapatmak, örtmak

Belermek: Gözleri büyüterek öfkeyle bakmak,

Bıldır: Geçen sene,

Hapaz: Avuç

Bi dıhım : Bir lokma

Bibi : Uzaktan kadın akraba,

Bicimcik: Azıcık, az olan şey

Biçki / Bıçkı: Testere türü

Biley taşı : Kesici araçları keskinleştirmeye yarayan taş

BİZ : Delik delmeye yarayan alet, kalın iğne,

Bostan : Kavun, karpuz tarlası

Boyunduruk : Çift süren hayvanları birlikte yürüten ağaç çember

Boz : Sürülmemiş toprak

BÖRÜ : Zehirli bir örümcek türü,

Bucaklık: Evde kap kacak konan yer,

Bugelek (g sağır n): Büyük baş hayvanları rahatsız eden uçan bir böcek. Yapışkan sinek.

Bulamaç: Undan yapılan cıvık yiyecek

Bundan keyli: Bundan sonra,

Buymak: Çok üşümek,

Büngüldemek: Suyun yerden fokurdaması,

Bürgü: Yemeni,

C

Cahal : Cahil, tam yetişmemiş, delikanlı 
Camış : manda

Canavar: Kurt

Cıbır: Parasız, pulsuz

Cılga: Patika-keçi yolu,

Cıncık: Camdan yapılmış eşya,

Cırcır : Fermuar

Cimciklemek : Çimdik atmak, çimdiklemek 

Cirpeden: Hızlıca,

Cof cof : Süs 
Cüce : civciv

Cücük: Civciv

Ç

Çağal: Küçük taşlardan oluşan yığın.

Çalhama: Yoğurtla ayran arası kıvamdaki yoğurt,

Çandı : Evin, ambarın köşesi

Çapıt : Bez Parçası

Çarkıt: Bozuk - külüstür,

Çebiş: 1 Yaşındaki erkek keçi,

Çemkirmek : 1 . Birine karşı gelmek, sert cevap vermek. 2 . Halk ağzında köpeğin kesik kesik havlaması.

Çıngı: Kıvılcım,

Çiğit : Çekirdek

Çilermek: Su sızması,

Çinilemek: Çınlamak,

Çor: Hastalık,

Çöğdürmek : Küçük abdest yapmak (Özellikle çocuklarda)

Çöğmek: Yana yatmak,

Çökelik: Evde yapılan bir peynir türü,

Çömelmek: Dizlerinin üstüne çökmek

Çömütmek: Çömelmek,

Çördük : Armutun küçüğü

Çörtleğen / Çörten: Pınarlarda ve çatılarda su akan yer,

D

Dam kürümek/KÜREMEK: ahırı süpürmek

Dam: Ahır,

Dıldıbız : Fakir

Dibek : Ağaçtan yapılmış havan, sofu, bulgur dövmeye yarayan oyuk taş

Dinelmek : Ayakta durmak 
Dirgen : harmanda sapları yayan çatallı araç

Dolama : Parmağın iltihaplanıp şişmesi

Dölek: Düzlük,

Döş: Göğüs

Döven: Düven,

Duluk: Avurt

Duncukmak : Nefessiz kalmak, somurtmak,

Dürzü : (aslen bir mezheptir) aşağılamak, hakaret etmek için kullanılır

Düve: 1 Yaşındaki dişi inek yavrusu,

Düven : Harmanda ekin saplarını parçalayarak saman yapmaya yarayan, altında keskin taşlar dizili, hayvan veya traktörle çekilen kızak şeklindeki tarım aracı

E

Eci : Büyük kız kardeş, bacı, abla,

Ecicik : Azıcık, bir tutam 
Ekti: Yiyecek konusunda yüzsüzlük yapan, yüzsüz

Ellik: Ekin biçerken el parmaklarına takılan ağaç parmaklıklar.

Emişik: Bir memeden emen kardeş olmayan yavrular, sütkardeşler.

Emme : Ama / emmek

Emmi: Amca

Enek : Misket, bilye 

Enik: Kedi, köpek yavrusu

Erişmek : (meyvalar için) olgunlaşmak, insanlar için çocukluktan çıkarak belli bir yaşa gelmek, yetişmek

Erze: Kapıyı kapalı tutmaya yarayan bir çeşit demir sistem

Evlek: Ekin ekerken ayrılan bölüm,

Evmek : acele etmek

Evrağaç/evirgeç: Ekmek çevirmeye yarayan uzun yassı tandır değneği,

Eyy: Efendim

F

Felfecir okumak : Gözlerin fıldır fıldır dönmesi, çok uyanık olmak

Ferik : Piliç

Fırıldak: Oyuncak, kendisine güvenilmeyen, sahtekar

Fışkı: Hayvan dışkısı, kötü kadın

Firik: Kızarıp olgunlaşmaya başlayan buğday başaklarının ateşte kavrularak yenmesi,

G

Garipsemek: Özlemek,

Gedik: Dişleri dökülmüş olan, yoldaki en tepe yer, tümsek, bir şey üzerindeki eksik kısım

Gerneşmek/genneşmek: Gerinmek,

Gı : Erkeğin kadına seslenişi

Gıdık : Çene altı 

Gidişmek : Kaşınmak

Gocuk : Kış giysisi

Göğ böğrülce : Taze fasulye

Göğermek : Yeşermek

Göğsemek : Hayvanların çiftleşmeye hazır olması, çiftleşme ihtiyacı

Gök: Yerine göre mavi-yeşil, tam olgunlaşmamış, ham hali

Göynümek : Olgunlaşmayı da öte geçmek, çürümeye yaklaşmak

Gunnamak: Eşeğin, köpeğin doğurması, ilginç bir şekilde doğurmak deyimi mundar ve musmul olanlar için ayrı ayrı söylenmektedir. Örnek: Koyunlarda 'kuzulamak', inek, manda vb 'doğurmak'-'yavrulamak', kedi, köpek, at, eşek gibi hayvanlarda 'gunnamak'

Gurk/Gürk: Civciv çıkacak yumurtanın üzerinde yatan tavuk. Ya da yeni civcivleri olan tavuk. Analık içgüdüsünden o dönemde tavuklar daha bir gergin olmaktadır.

Güvermek: Yeşermek,

Güğüm: Bakırdan yapılan büyük su kabı, helke

Günnük : Yevmiye

H

Hağ: Sırtta taşınan büyük sepet,

Hamut: Çift süren öküzün boynuna takılır,

Haral: Büyük kıl çuval,

Hayat : Avlu

Hazetmek / Hazitmek : Beğenmek, hoşlanmak 
Heçlemek: Bozmak, atılacak hale getirmek, berbat etmek

Hedik : Haşlanmış buğday

HELKE : Bakır su kabı,

Hergele: İşsiz sapsız, yaramaz insanlar için söylenen söz.

Hırka: Eskiden kadınların giydiği folklorik bir giysi.

Hızar : Ağaç biçen biçki

Hinkirmek: Sümkürmek,

Holluk : Folluk

Horanta : Çoluk-çocuk

Hörüklemek: Bir şeyi taşacak şekilde ağzına kadar doldurmak,

Huysukma: Tedirgin olma, çekinme, huylanma

Hürü: Huri

I

Islağaç : Yufka ekmek pişirirken çevirmeye yarayan yassı tahta

Islama : Ekmek ıslama

Işgın: Fidanın sürgün kısmı - filiz,

İ

İbrik/ırbık: Abdest almaya yarayan su kabı,

İkileme : tarlayı ikinci kez sürme

İlistir: Delikli süzme kabı

İrilik: Yufka ekmek yaparken yakmak için saman irisinin konulduğu yer,

İt dirseği: Göz kenarında çıkan rahatsız edici, cerahat dolu şişlik

J Türkçede J ile başlayan kelime yoktur.

K

Kaktır: İttir.

Kapçık : Özellikle buğday için kullanılan tanenin etrafını kaplayan kabuk (KAP-ÇIK ek'e dikkat)

Karavuk: Baharda toplanarak yenilen yabani ot, (BU TÜR OT TOPLAMAYA DA CACIK TOPLAMAK DENİR)

Kaş: Uçurum, tepe sırtı, tarlalar arasındaki sınır

Kaşıklık: Kaşık konulan askılı tahta kap,

Katık: Yoğurt, ayran, yemeğin yanında yenilen şey

Kaynata: Kayınpeder

Kekil: Yeni gelinlerin kulak yanlarında kesilerek şekil verilen saç

Kelem: Lahana

Kendigelen: Yere dökülen tahılın ertesi yıl kendiliğinden bitmesi,

Kertmek : Oymak, işaret koymak 

Kes: Samanın incesi yendikten sonra, yemlikte kalan iri kısmı

Kesek: Tarlanın sürülmesinden sonra oluşan iri toprak parçaları.

Keskenmek: Atacakmış gibi, vuracakmış gibi yapmak,

Keş: Yağsız Peynir

Kımçıtmak: Keserken koparmak, küçük bir parça koparmak

Kır: 1 Yazı-yaban, 2 Beyazlaşmış (Saç sakal)

Kıran girmek : Bitmek sona ermek, salgın hastalık

Kırık: Kadınların yabancı erkek dostu

Kırışmak: Övünmek, gösteriş yaparak kendini beğenerek durmak,

Kırklık: Koyunların yününü, keçilerin kılını kesmede kullanılan bir tür makas

Kırkmak: Kesmek, koyun keçinin yününü, tiftiğini tıraş etmek

Kırmaşmak / kıpraşmak: Kımıldamak,

Kısrak: Dişi at

Kıyak yapmak: İyilik yapmak, torpil geçmek 
Kiritme: İnat etme, ayak direme

Kişkişlemek: Kışkırtmak,

Kostak: Forslu olan,

Kömbe: Alttan ve üstten odun ve tezek ateşiyle sinide pişirilen mayalı çörek

Kömüş: Manda,

Kösüre: Kesiçi araçları bilemeye yarayan, kolla çevrilen alet

Köynek/Göynek: Atlet yerine kullanılan iç çamaşırı,

Kuruluk: Yakacak odun vs koymak için yüksekçe yer

Kuytuk : Çukurca yer, dipte köşede gizli  yer

Külek: Yaklaşık 1650 Gram gelen buğday ölçü birimi, kavanoz şeklinde kap, küçük yağ-pekmez fıçısı,

Külük: Balyoz,

Küpür: Süpürünce çıkan toz toprak,

Küskü : Sopa

Kütük : Ağaç gövdesi, kısa, bodur

L

Türkçede L ile başlayan kelime pek yoktur.

Leğen: Abdest alırken suyun döküldüğü kap, ileğen de denir.

Lök: Gaz lambasının cam takılan kısmı

Löküs: Lüks( Gaz yakıtlı aydınlatma aracı)

M

Türkçede M ile başlayan kelime pek yoktur.

Mağza : bodrum kat odası

Malama: Savrulmaya hazır samanla tane karışımı yığın,

Malamat: Rezil,

Maşalama: Bahçede sebze ekmek için ayrılan küçük bölümler,

Meğsimek: Mühimsemek, önemsemek,

Münkürcü: İyilik bilmez, nankör.

N

Nodul: Ucunda çivi olan sopa,

O

Ocaklık : eski evlerde ateş yanan yer

Okka: Bir kilogramdan biraz fazla ağırlık ölçüsü

Okuma: Davet etme

Okuntu: Davetiye

Ö

Ödü kopmak: Çok korkmak

Öğörsemek: Hayvanlarda çiftleşme zamanı

Öndere: Ucu çivili uzun sırık, övendere

Önlük: Kadınların ev işi yaparken önlerine taktıkları bez,

Örklemek: Hayvanlar otlarken başka yere gitmesin diye bağlamak

Ötüğün : Öteki gün, önceki gün 
Övendere: Nodul,

P

Palaspandıras: Hazırlıksız alelacele ile hareket etmek.

Paya: Havalı

Peşkir: El havlusu

Pırtmak: Hızlıca kopmak, ayrılmak, kaçmak,

Pinnik: Kümes,

Poğsumak : buharlanıp ıslanmak

Pörtleme : dışına taşma

Pungar : pınar su yalağı (sağır n)

Pürtük: Küçük parça

R

Türkçede R ile başlayan kelime pek yoktur.

S

Saban: Çift sürmeye yarayan tarım aleti,

Sacayağı: Üzerinde yemek pişirilen üç ayaklı demir

Saçkı: Tandırda yakılan ot,

Saçma : serpme

Sahan: Tabak,

Sahanlık: Tabak konulan yer,

Sallı: Ağır

Sap yiyip, saman sıçmak: Ne dediğini bilmeden saçma sapan konuşmak.

Sap: Ekin sapı/iri saman,

Seğirt: Koş

Seki: Oturak,

Sekmen: Zeminden 30-40 cm yükseklikteki yer

Sene: Yıl

Senek: Çam ağacının kütüğünden oyulan, tarlalara su içmek için götürülen, yaklaşık 20 litrelik su kabı,

Senit: Üzerinde hamur açılan, meyve, sebze doğranan tahta tabla.

Sergen: Raf

Siğme: Akıtma, işeme

Sinsin: Ateş çevresinde oynanan oyun

Sohum: Yufka ekmekten yapılan, sulu yemek almaya yarayan kaşık gibi parça

Sokranmak: Homurdanmak,

Soku: Bulgur, keşkek dövülen dibek

Sokum-sohum: Yufka ekmeğin kaşık gibi kullanılması,

Somak : Mısır koçanı

Sorutmak : Yüzünü ekşiterek oturmak 

Söbe: Tam yuvarlak olmayan

Sündürme: Uzatma

Sütlük: Eskiden yemek, yoğurt ve yağ gibi yiyeceklerin koyulduğu yer.

Süzme : bez ile süzülmüş yoğurt

Ş

Şaplak: Şamar

Şepit: Bazlama ekmeği

Şıvgın: Sürgün, ince dal

Şilepe: Yapış yapış 
Şindi / Şindik: Şimdi,

Şipit: Terlik,

Şippedenek: Hemencecik

Şirevit: Üzümlerin pekmez yapmak için doldurulduğu, çıkan şıraların alt yanındaki bir delikten boşaltıldığı ağaçtan yapılma V harfi şeklinde olan 2,5 metre uzunluğunda, 1 metre genişliğine ve 80 cm yüksekliğinde at arabası veya kağnı ile taşımaya uygun, üstü açık olan depo,

Şişek: Kısır koyun,

T

Tas: Bardak anlamında da kullanılır, çukur tabak anlamında da

Tavatır: Çok iyi, güzel 
Tekecen: Baharda toplanarak yenilen ot,

Temek: Ahırdan hayvan dışkılarının atıldığı delik, küçük pencere,

Tepik: Tekme

Tınaz: Harman düvenler tarafından dövüldükten sonra yığılan saman ve danelerin karışımı olan yığın.

Tıngır: Kova,

Tokaç: Çamaşır yıkarken ,çamaşırları dövmeye yarar ağaçtan gereç

Toklu: 1 yaşındaki koyun yavrusu,

Tomruk: Kalın ağaç

Topalak: Domates

Tummak: Suya dalmak,

Tumman: Eskiden bezden yapılmış genelde kadınların giydiği pantolon biçimli giyecek,

Tülemek: Kuşların tüy çıkarması, mecazi: maddi bakımdan iyi duruma gelmek, 

Tünek: Tavukların tünediği yer,

U

Uçuklama: Dudakta kabarcık oluşması

Uğra: Un

Uğrun uğrun: Gizli, gizli

Urba: Giysi

Ü

Üç etek: Folklorik giysi,

Üleş: Pay,

Ünnemek: Çağırmak

Ürelüğün: İleri gün, geçen gün,

Ürümek: Havlamak(köpek ürüyor derler)

Ütelemek: Tavuk, hayvan tüylerini ateşte yakmak, ot/ekin dallarını ateşte yakmak,

V

Verep: Yamaç,

Y

Yaba: Harman savurmaya yarayan tarım aleti,

Yad: Yabancı ,el

Yal: Kedi ve köpeklere verilen un ve su karışımı yiyecek.

Yalak : Hayvanların su içtikleri kap

Yalık: Mendil ya da iş yaparken boyuna bağlanan bez

Yapak: Bayanlarda saçların taranmamış hali, yapaklı

Yavsu: İnek at gibi hayvanlar üzerinde yaşayan bir asalak canlı, kene.

Yaykamak: Çanak , tabak gibi kaplara su tutmak, durulamak.

Yazı: Tarla - yeryüzü,

Yellenmek: Yokuş aşağı iniş esnasında hızlanmak, ayrıca gaz çıkarmak

Yel-yepelek: Hazırlıksız alelacele hareket etmek

Yemlik: 1- Baharda toplanarak yenilen ot,

Yemlik: 2- Hayvanların yem yediği oluk,

Yırak: Uzak,

Yiğnik : hafif

Yirik: Yırtık

Yuha: Sığ

Yoz: Yabani

Yumak: Yıkamak,

Yunacak: Pis, dinsiz,

Yunmak: Yıkanmak-çimmek,

Yüklük: Evde yatak yorgan konulan yer,

Yülümek: Kazımak, tıraş etmek,

Yüssük : Yüzük

Z

Zabın : Fakir, çaresiz 

Zağar : köpek

Zeklenmek : Alay etmek, alaylı taklit yapmak,  
Zevzek: Geveze
Zıbarmak: Uyuyup kalmak, sesi soluğu çıkmamak

Zı’armak: Oyunbozanlık, (Sağır n)

Zıbın: Kadın-çocukların giydiği basma entari, 

Zıkkım : Zakkum

Zımzıklamak : Yumruklamak 

Zırzop: Elde avuçta durmayan insan.

Zikke: Hayvan ipi bağlamaya yarayan demir kazık.

Zilli: Biraz hareketli ve oynak kız çocuklarına söylenir.

Zükkem: Nezle

#Google, #Facebook, #X,