Tomris
Hatun-İlk Kadın Hükümdar/İskitler
***Özet
Videosu yazının sonundadır***
1-İskitler
(Sakalar) Kimdir?
İskitler (Skythler ,Sakalar) MÖ 8.yy
ile MS 2 yy arasında Avrupa'nın Doğusu(Kırım-Pontik Bozkırlar) ile Orta Asya'da
, Tanrı Dağları ve Fergana Vadisi'ni içine alan bölgelerde yaşamış olan Türk
Halkıdır.(1)
Bozkırın kuyumcularıydılar. İskitler
savaşçı bir milletti ve orduları hem kadın hem de erkek savaşçılardan
oluşuyordu. İskit diyarlarında silahlarıyla gömülmüş çok sayıda kadın
kurganı(mezarı) bulunmuştur. İskitler de kadınların da savaştığı bir
gerçektir.(2)
2- 'Kadın Kağan
Tomris' Kimdir?
Bu topraklarda MÖ 6.yy'da
yaşadığı düşünülen Tomris veya Tomyris kocasının ölümünden sonra Türklerin
Kağan'ı oldu. Tomris Dünya Tarihinin bilinen ilk Kadın Hükümdarıdır. İsmi Öz
Türkçedir ve günümüz kullanımıyla ''Demir/Temir'' anlamına gelmektedir.(3)
Tomris ya da Tomaris ismi günümüzde de kullanılan bir Türk ismidir.(4)
Yüce Tomris , Nene Hatun gibi ,
Dilşad/Ipar Hatun gibi ,Şerife Bacı gibi , Erzurumlu Kara Fatma gibi ismini
göklere altın yıldızlarla yazdırmıştır. Dünya ve Türk tarihinin Şanlı Türk
Kahramanı Tomris'in bu övgüleri neden hak ettiğini ve neden bu kadar değerli
olduğunu yavaş yavaş yazımızda işleyeceğiz.
3-Pers/Ahameniş İmparatorluğu
ile Kral Kiros
Aynı yüzyıl içerisinde Pers
diyarında hüküm süren Ahameniş Hükümdarlığı bulunmaktaydı. Bu sülale birkaç
defa küçük savaşlarla Türkleri taciz etmişlerdi. Tomris Hatunun hükümdarlığı
sırasında Perslerin başında Pers Kralı Kiros(Büyük Kyros, Büyük Keyhüsrev)
bulunmaktaydı. Kiros ,dönemin gördüğü en büyük ve en acımasız hükümdarlardan
biriydi.
Kiros Medler, Urartular,Manna
Krallığı,Lidya Krallığı ve Babil'i ele geçirdikten sonra kuzeyinde ve
kuzeydoğusunda kalan Türk Yurtlarına gözünü dikmişti. Yaptığı akınlar sonucunda
Batı Türkistan'ın güney kısımlarını ele geçirmişti. Barışçıl ama savunmaya önem
veren bir yapıda olan Tomris'in bu durumu Kiros tarafından zayıflık olarak
görülmüş ve ara vermeden Saka Topraklarına yapılan akınları devam ettirmiştir.
Persler Saka topraklarında
ilerlediklerinde yanmış tarlalardan başka bir şey bulamıyorlardı. Çünkü Sakalar
taktik gereği geri çekiliyor ve savaş için uygun bir an bekliyorlardı. Sakaları
kovalamaktan yorulan Kiros ise İran'a geri dönmek zorunda kalıyordu. Yaptığı
seferlerden yorulan Kiros'un gözü Tomris Hatunun topraklarındaydı.
Kiros bu toprakları almak
için şimdi de sinsi planlarını devreye soktu. Kiros elçiler göndererek, Tomris
Hatuna kendisiyle evlenmesi ve kendisine tabi olması karşılığında Sakalarla
savaşmayacağı vaadinde bulundu. Tomris ise evlendiği taktirde topraklarının
Kiros idaresine gireceğinin ve Kiros'un asıl niyetinin Türk topraklarını almak
olduğunun farkındadır.Gelen bu teklifi reddeder.
5-Kiros'un Tomris Hatuna Savaş İlanı
Pers Kralı Kiros ise bu red
sonrasında çılgına döndü ve hem Tomris Hatuna cezasını vermek hem de Türk
Topraklarını himayetine almak için Türklere savaş ilan etti. Kiros kalabalık
ordusunu Aras Nehrine yöneltti. Irmağın üzerine köprüler yapıp karşı tarafa
geçti. Saka topraklarına girerek İskitler üzerine sefer hazırlığına girişti. Bu
orduda savaş için eğitilmiş yüzlerce vahşi köpek de vardı. Bu hazırlıkları
gören Tomris Hatun ise elçileriyle Pers Kralına şu haberi gönderir :
''Kral bu işlerden vazgeç; bu
yaptıkların senin hayrına mıdır, değil midir bilemezsin. Bırak diyorum; kendi
halkına hükmet, bizim de kendi halklarımıza hükmetmemize karışma. Ama sanırım
yolunu bu öğüde göre çizmek istemeyeceksin değil mi? Eğer illede
Massagetlerle(Saka) boy ölçüşmek istiyorsan, o zaman ırmağın iki yakasını
birleştirmek için bu kadar zahmete katlanma. Biz ırmaktan üç günlük yola kadar
çekileceğiz. Suyu geç ve ülkemize gel; yok eğer bizim gelmemizi istiyorsan,bu
dediğimizi sen yap.''
6-Büyük Savaş Öncesi Neler
Yaşandı?
Bunun üzerine Kiros ordusuyla beraber
ırmağın Kuzeyine doğru hareket etmeye başlar. Tomris Hatun ise artık savaşın
kaçınılmaz olduğunu görüp Büyük Kiros'un ordusunu beklemeye ve savaş
hazırlıklarına başladı. Türk diyarında sadece askeri kalan İskit süvarileri , 2
gruba ayrılmıştı. İran ordusu hangi grubun peşinden giderse , onların
güzargahında bulunan otlar biçiliyor , su kuyuları ve çeşmeler kapatılıyordu.
Böylece savaştan önce Pers ordusunu
yıpratmak ve yormak istiyorlardı. Ara ara yaptıkları ani baskınlarla onların
moralini bozuyor ve güçlerinin azalmasını sağlıyorlardı. Pers ordusunu sürekli
daha kuzeye çekerek bölgedeki diğer halkları da kendi yanlarında savaşa dahil
etmek istiyorlardı.
7-Tomris'in Oğlunun Esir Alınması
Nihayet savaş vakti gelip
çattı. İki ordu aralarında birkaç kilometre kalacak şekilde karşılıklı
mevzilendiler. Güneş battığı için savaşa tutuşmayıp havanın aydınlanmasını
beklediler. Ancak Kiros ertesi gün mertçe savaşmak yerine , o gece yine bir
sinsi plan hazırladı. Bu bir tuzak planıdır. İki ordunun bulunduğu bölgenin
yakınlarında bir yere , içinde kadınların ve eğlencenin de olduğu kamp kurdurur
, ateşler yakılır ve etler pişirilir.
Tomris Hatun'un oğlu
Spargapies ve beraberindeki öncü kuvvetler bu kamp yerini fark ederek olay
yerine gelir ve Pers askerlerini kılıçtan geçirdikten sonra yemeklere ve
şaraplara kendilerini bırakırlar. Hepsi sarhoş olunca Kiros ordusuyla baskın
düzenler ve burdaki tüm Türk askerlerini öldürür. Tomris'in oğlu Spargapies ise
esir alınır.
Tomris ise oğlunun ve
ordusunun başına gelenleri duyarak Kiros'a şu haberi gönderir;
''Kana doymayan kanlı katil Kiros, bu
başarınla övünme. Bu zaferi içince sizinde aklınızı başınızdan alan üzüm
kazandı.Bu zehirdir seni hilebazlıkla oğlumun efendisi yapan. Bak şimdi sana
güzel bir öğüt vereyim, beni dinle,oğlumu bana geri ver. Massaget(Saka)
ordusunun üçte biri üzerinde kazandığın kaba zaferle yetinip çek git bu
topraklardan. Ama eğer bu dediğimi yapmazsan, Massagetlerin efendisi olarak ant
içerim ki, kan dökmeye doymayan adam, seni ben kana doyuracağım.'' der.
Kiros ise elçinin sözlerine
hiç kulak vermez. Tomris Hatunun oğlu ise içkinin etkisi geçip kendine
geldiğinde başına gelenleri fark edince Kiros'a ellerinin çözülmesi için
yalvarır. Elleri serbest kalınca da Acemlere yenilmenin verdiği acı ve milli
öfkeyle intihar eder. Bunu duyan Tomris Hatun üzüntününde verdiği öfkeyle bütün
ordusunu toplayarak Acemlere saldırma kararı alır. Yemin de ederek şu sözleri
söyler ” Kana susamış Kirus! sen oğlumu mertlikle değil o içtikçe zıvanadan
çıktığın şarapla öldürdün. Ama yemin ederim ki seni kanla doyuracağım! ” der ve
bütün planlarını uygulamaya koyar.
8-Ve Savaş Başlıyor...
Ertesi gün , MÖ 529 yılında Oxus Bölgesinde yapılan savaş
pek kanlı ve Türkler adına da tabiki pek şanlı geçmiştir.Savaş dar bir boğazda
yapılmış ve Tomris Hatun bizzat kendi yönetmiştir. Uzun süre karşılıklı oklaşma
olmuştur. Hatta bazı kaynaklarda bu oklaşma sebebiyle yaralanmayan kimsenin
kalmadığı da söylenir. Ardından kılıçlar ve mızraklarla göğüs göğüse
çarpışmalar oldu.
At üstünde ok atmakta ve
savaş arabalarını etkin kullanmakta usta olan İskitler , Kendilerinden sayıca
fazla olan Acemlere karşı savaşı kendi lehlerine doğru çekmeye başladılar.
Türkler bu savaşta Turan taktiği ya da Kurt Oyunu adı verilen savaş taktiğini
de ustaca kullandılar.Zorlu geçen çarpışmalardan sonra Kadın Başbuğ Tomris ve
emrindeki askerler vatan ve millet sevgisini birleştirerek yavaş yavaş İran
ordusunu sayıca eritmeyi başardılar. Zekanın,hırsın,savaşçılığın,gücün ve
üstünlüğün verdiği avantaj ile savaşın galibi oldular.
9-Savaş Sonrasında Kiros'un Akıbeti
Ne oldu ?
Savaşta Kiros'un kendisini de
meydanda öldürülmüştü. Kiros'un cansız bedeni , askerler tarafından Tomris'in
huzuruna getirildi. Kiros hayatında çok masumun kanını akıtmış bir hükümdardı.
Yiğit Türk Kadın Kağan'ı Tomris bu kan akıtıcı adama Dünyaya ibret olacak
şekilde muamelede bulundu. Onun kafasını kan dolu bir fıçıya atarak yeri ve
göğü inleten sesiyle şu sözleri söyledi : ''Canım sağ ve savaştan zaferle
çıktım. Ama sen hileyle oğlumu yakalayarak onu öldürdün. Şimdi sana söz
verdiğim gibi. Hayatında kan içmeye doymamıştın şimdi benim elimden kana
doyuyorsun'' der.
10-Sonuç Olarak Arkadaşlar...
Özet: MÖ 539 yılında Kirus Babil’i zapt etmek ve
büyük bir törenle şehre girmek suretiyle Babil Devleti’ni krallığına katmıştır.
Kirus ömrünün son yıllarını İran’ın kuzeydoğusunda oturan bozkır kavimleri ve
en çok Sakalarla savaşmakla geçirmiş ve aşağı Oxus bölgesinde MÖ 529 yılında
ölmüştür. Burada Kirus’un ölümüne neden olan savaşta Pers ordusu ağır bir
yenilgiye uğratılmıştır. Savaş dar bir boğazda yapılmış Saka ordusuna komuta
eden Tomris (Sakaların Bayan Lideri) ve askerleri büyük başarı kazanmışlardır.
Bu savaşta “Turan taktiği” ya da “Kurt oyunu” adı verilen bozkır savaş taktiği
ustaca uygulanmıştır.
Türk Tarihinde Nice Yiğit
Kahramanlar Bulunmaktadır. Bunları Öğrenmek ve Örnek Almak En Şerefli Görevlerimizdendir.
Okuduğunuz İçin Teşekkür
Ederim. Saygılar...
Kaynaklar:
1-Balaban,
Ayhan. İskit, Hun ve Göktürklerde Sosyal ve Ekonomik Hayat. T.C. Gazi
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eski Çağ Tarihi Bilim Dalı Yüksek Lisans
Tezi. 2006
2-Buradaki
bilgilerin büyük çoğunluğunun kaynağı Heredotun tarih kitabı ile Boris Nikolayeviç
Grakov un Selenge yayınlarından çıkan İskitler kitabından alınmıştır.
3-Adolf
Erman: Archiv fur wissenschaftliche Kunde von Russland, Cilt 1, Reimer, 1968,
s.386
4-Gazanfer
İltar, Uluslararası Giresun ve Doğu Karadeniz Sosyal Bilimler Sempozyumu: 2008,
Cilt 1, 2009
-Herodot’un
9 kitaptan meydana gelen eserinin 4. kitabı(İskitlerden çokça bahsetmiştir.)
-
emrullah özdemir / türklerin ilk kadın hükümdarı Tomris
-http
://www.arkeorehberim.com/2015/02/tomris-hatunbir-kadnn-intikam-yemini. Html
-
http://alpaytek.in/yazilarim/dunyanin-ilk-kadin-hukumdari-turkcu-tomris-katun
-
https://tr.wikipedia.org/wiki/Tomris
-Osman
Diyadin/ Tomris Hatun’u Bilir Misin? Adlı köşe yazısı.
.