Unutulan Öztürkçe Kelimeler ~ Türk Alemi

Ben Çorum İskilip'liyim.

Bizim orada kullanılan ama unutulmaya yüz tutmuş o kadar çok ÖZTÜRKÇE kelime var ki..!

Aşağıda alfabetik sırayla vermeye çalıştığım kelimelerin haricinde kapsamlı bir çalışma yapılsa bu listeye daha yüzlerce kelime ilave edilebilir. Bu kelime derlemesi devlet kanalıyla tüm Türkiye'de yapılsa binlerce kelimemiz unutulup gitmekten kurtulur, dil zenginliğimiz de korunmuş olur.

Buradaki kelimelerin çoğu Türkiye'de kullanılan yazı dilindeki Türkçede kullanılmıyor. Bu kelimelerin haricinde daha binlerce arı-duru tertemiz Türkçe olan kelimemizin olduğundan şüphe yoktur.

Suat Zobu

Aboo: Hayret nidası

Ağa: Baba,

Ağca: Beyaz,

Ağnanmak: At, eşek gibi hayvanın yuvarlanması,

Aha: İşte,

Ahacık: İşte burda

Alaçık: Ağaç dallarıyla iskeleti kurulmuş ve çul kilimle yada dallarla örtülü çadır. (ALACIK)

Alma: Elma

AMBAR : Hububat deposu,

Anadut: Buğday ve benzeri ekin destesini bir araca yüklemede kullanılan üç kollu harman aleti.

Annacı: Karşısı (Annacıma gel : Karşıma gel)

Aş: Yemek

Aşamınan: Akşamleyin

Avu: Zehir

Ayakyolu: Tuvalet

Badal : merdiven basamağı

Bahraç / Bakraç: Bakırdan küçük kova

Baldırcan: Patlıcan

Bardak : Çam ağacından oyulmuş 7-8 litrelik su kabı, senek'in küçüğü. "Eski çamlar bardak oldu" deyimi buradan gelmektedir. Şimdi ise bardak su bardağı-çay bardağı olarak algılanmaktadır. Su içmek için kullanılan bu günkü bardak yerine "TAS" kullanılmaktaydı,

Batman : Yaklaşık 20 Litrelik sıvı ölçü birimi,

Bazlama : sacda pişirilen yuvarlak ekmek

Bekit: Kapat, ört

Belermek: Gözleri büyüterek öfkeyle bakmak,

BILDIR : Geçen sene,

Hapaz: Avuç

Bi dıhım : Bir lokma

Bibi : Uzaktan kadın akraba,

Bicimcik: Azıcık, az olan şey

Biçki / Bıçkı: Testere türü

Biley taşı : kesici araçları iyeleyen alet

BİZ : Delik delmeye yarayan alet, kalın iğne,

Bostan : Kavun, karpuz tarlası

Boyunduruk : çift süren hayvanları birlikte yürüten ağaç çember

Boz : sürülmemiş toprak

BÖRÜ : Zehirli bir örümcek türü,

Bucaklık: Evde kap kacak konan yer,

Bugelek (g sağır n): Büyük baş hayvanları rahatsız eden uçan bir böcek.

Bulamaç: Undan yapılan cıvık yiyecek

Bundan keyli: Bundan sonra,

Buymak: Çok üşümek,

Büngüldemek: Suyun yerden fokurdaması,

Bürgü: Yemeni,

Cahal : Cahil, tam yetişmemiş, delikanlı
Camış : manda

Canavar: Kurt

Cıbır: Parasız, pulsuz

Cılga: Patika-keçi yolu,

Cıncık: Camdan yapılmış eşya,

Cırcır : Fermuar

Cimciklemek : Çimdik atmak, çimdiklemek

Cirpeden: Hızlıca,

Cof cof : Süs
Cuvara: Sigara

Cüce : civciv

Cücük: Civciv

Çağal: Küçük taşlardan oluşan yığın.

Çalhama: Yoğurtla ayran arası kıvamdaki yoğurt,

Çandı : Evin, ambarın köşesi

Çapıt : Bez Parçası

Çarkıt: Bozuk - külüstür,

Çebiş: 1 Yaşındaki erkek keçi,

Çemkirmek : 1 . Birine karşı gelmek, sert cevap vermek. 2 . Halk ağzında köpeğin kesik kesik havlaması.

Çıngı: Kıvılcım,

Çiğit : Çekirdek

Çilermek: Su sızması,

Çinilemek: Çınlamak,

Çor: Hastalık,

Çöğdürmek : Küçük abdest yapmak (Özellikle çocuklarda)

Çöğmek: Yana yatmak,

Çökelik: Evde yapılan bir peynir türü,

Çömelmek: Dizlerinin üstüne çökmek

Çömütmek: Çömelmek,

Çördük : Armutun küçüğü

Çörtleğen / Çörten: Pınarlarda ve çatılarda su akan yer,

Dam kürümek: ahırı süpürmek

Dam: Ahır,

Dıldıbız : Fakir

Dibek : Ağaçtan yapılmış havan, sofu

Dinelmek : Ayakta durmak
Dirgen : harmanda sapları yayan çatallı araç

Dolama : parmağın iltihaplanıp şişmesi

Dölek: Düzlük,

Döş: Göğüs

Döven: Düven,

Duluk: Avurt

Duncukmak : Nefessiz kalmak, somurtmak,

Dürzü : (aslen bir mezheptir) aşağılamak için kullanılır

Düve: 1 Yaşındaki dişi inek yavrusu,

Düven : Harmanda ekin saplarını saman yapmaya yarayan, altında keskin taşlar dizili, hayvan veya traktörle çekilen kızak

Eci : Kız kardeş, bacı, abla,

Ecicik : Azıcık, bir tutam
Ekti: Yiyecek konusunda yüzsüzlük yapan

Ellik: Ekin biçerken el parmaklarına takılan ağaç parmaklıklar.

Emişik: Bir memeden emen kardeş olmayan yavrular, sütkardeşler.

Emme : Ama

Emmi: Amca

Enek : Misket, bilye

Enik: Kedi ,köpek yavrusu

Erişmek : (meyvalar için) olgunlaşmak

Erze: Kapıyı kapalı tutmaya yarayan demir

Evlek: Ekin ekerken ayrılan bölüm,

Evmek : acele etmek

Evrağaç/evirgeç: Ekmek çevirmeye yarayan uzun yassı tandır değneği,

Eyy: Efendim

Felfecir okumak : gözlerin fıldır fıldır dönmesi

Ferik : Piliç

Fırıldak: Oyuncak, kendisine güvenilmeyen, sahtekar

Fışkı: Hayvan dışkısı, kötü kadın

Firik: Kızarıp olgunlaşmaya başlayan buğday başaklarının ateşte kavrularak yenmesi,

Garipsemek: Özlemek,

Gedik: Dişleri dökülmüş olan, tümsek yer

Gerneşmek: Gerinmek,

Gı : Erkeğin kadına seslenişi

Gıdık : Çene altı

Gidişmek : kaşınmak

Gocuk : kış giysisi

Göğ böğrülce : taze fasulye

Göğermek : yeşermek

Göğsemek : Hayvanların çiftleşmeye hazır olması

Gök: Yerine göre mavi-yeşil,

Göynümek : olgunlaşmayı da öte geçmek

Gunnamak: Eşeğin, köpeğin doğurması,

Gurk: Civciv çıkacak yumurtanın üzerinde yatan tavuk. Ya da yeni civcivleri olan tavuk.

Güvermek: Yeşermek,

Güğüm: Bakırdan yapılan büyük su kabı, helke

Günnük : Yevmiye

Hağ: Sırtta taşınan büyük sepet,

Hamut: Çift süren öküzün boynuna takılır,

Haral: Büyük kıl çuval,

Hayat : Avlu

Hazetmek / Hazitmek : Beğenmek, hoşlanmak
Heçlemek: Bozmak, atılacak hale getirmek, berbat etmek

Hedik : Haşlanmış buğday

HELKE : Bakır su kabı,

Hergele: İşsiz sapsız, yaramaz insanlar için söylenen söz.

Hırka: Eskiden kadınların giydiği folklorik bir giysi.

Hızar : Ağaç biçen biçki

Hinkirmek: Sümkürmek,

Holluk : Folluk

Horanta : Çoluk-çocuk

Hörüklemek: Bir şeyi ağzına kadar doldurmak,

Huysukma: Tedirgin olma, çekinme, huylanma

Hürü: Huri

Islağaç : Yufka ekmek pişirirken çevirmeye yarayan yassı tahta

Islama : Ekmek ıslama

Işgın: Fidanın sürgün kısmı - filiz,

İbrik: Abdest almaya yarayan su kabı,

İkileme : tarlayı ikinci kez sürme

İlistir: Delikli süzme kabı

İrilik: Yufka ekmek yaparken yakmak için saman irisinin konulduğu yer,

İt dirseği: Göz kenarında çıkan bir kabarcık

J Türkçede J ile başlayan kelime yoktur.

Kaktır: İttir.

Kapçık : kabuk

Karavuk: Baharda toplanarak yenilen ot,

Kaş: Uçurum, tepe sırtı

Kaşıklık: Kaşık konulan askılı tahta kap,

Katık: Yoğurt, ayran,

Kaynata: Kayınpeder

Kekil: Yeni gelinlerin kulak yanlarında kesilerek şekil verilen saç

Kelem: Lahana

Kendigelen: Yere dökülen tahılın ertesi yıl kendiliğinden bitmesi,

Kertmek : Oymak, işaret koymak

Kes: Samanın incesi yendikten sonra, yemlikte kalan iri kısmı

Kesek: Tarlanın sürülmesinden sonra oluşan iri toprak parçaları.

Keskenmek: Atacakmış gibi, vuracakmış gibi yapmak,

Keş: Yağsız Peynir

Kımçıtmak: Keserken koparmak,

Kır: 1 Yazı-yaban, 2 Beyazlaşmış (Saç sakal)

Kıran girmek : Bitmek sona ermek, salgın hastalık

Kırık: Kadınların yabancı erkek dostu

Kırklık: Koyunların yününü, keçilerin kılını kesmede kullanılan bir tür makas

Kırkmak: Kesmek

Kırmaşmak / kıpraşmak: Kımıldamak,

Kısrak: Dişi at

Kıyak yapmak: İyilik yapmak, torpil geçmek
Kişkişlemek: Kışkırtmak,

Kostak: Forslu olan,

Kömbe: Alttan ve üstten odun ve tezek ateşiyle sinide pişirilen mayalı çörek

Kömüş: Manda,

Kösüre: Kesiçi araçları bilemeye yarayan, kolla çevrilen alet

Köynek: Atlet yerine kullanılan iç çamaşırı,

Kuruluk: Yüksekçe yer

Kuytuk : Çukurca yer

Külek: Buğday ölçü birimi, kavanoz şeklinde kap, küçük yağ fıçısı,

Külük: Balyoz,

Küpür: Süpürünce çıkan toz toprak,

Küskü : Sopa

Kütük : Ağaç gövdesi, kısa, bodur

Türkçede L ile başlayan kelime pek yoktur.

Leğen: Abdest alırken suyun döküldüğü kap,

Lök: Gaz lambasının cam takılan kısmı

Löküs: Lüks( Gaz yakıtlı aydınlatma aracı)

Mağza : bodrum kat odası

Malama: Savrulmaya hazır samanla tane karışımı yığın,

Malamat: Rezil,

Maşalama: Bahçede sebze ekmek için ayrılan küçük bölümler,

Meğsimek: Mühimsemek, önemsemek,

Mostra: Gerçek, gerçek yüzünün ortaya çıkması.

Motur: Traktör

Musmul: Mundar olmayan - temiz,

Muzur: Yaramaz, yaramaz işler yapan

Münkürcü: İyilik bilmez, nankör.

N’oldum delisi: Konumu, durumu değişince havalara giren insan.

Nahal : Nasıl, ne hal

Narasın: Ne arasın (Narasın gız anam yok)

Niyittin : Ne ettin

Nodul: Ucunda çivi olan sopa,

Ocaklık : eski evlerde ateş yanan yer

Okka: Bir kilogramdan biraz fazla ağırlık ölçüsü

Okuma: Davet etme

Okuntu: Davetiye

Ödü kopmak: Çok korkmak

Öğörsemek: Hayvanlarda çiftleşme zamanı

Öndere: Ucu çivili uzun sırık, övendere

Önlük: Kadınların ev işi yaparken önlerine taktıkları bez,

Örklemek: Hayvanlar otlarken başka yere gitmesin diye bağlamak

Ötüğün : Öteki gün, önceki gün
Övendere: Nodul,

Palaspandıras: Hazırlıksız alelacele ile hareket etmek.

Paya: Havalı

Peşkir: El havlusu

Pırtmak: Hızlıca kopmak, ayrılmak, kaçmak,

Pinnik: Kümes,

Poğsumak : buharlanıp ıslanmak

Pörtleme : dışına taşma

Pungar : pınar su yalağı (sağır n)

Pürtük: Küçük parça

Türkçede R ile başlayan kelime pek yoktur.

Saban: Çift sürmeye yarayan tarım aleti,

Sacayağı: Üzerinde yemek pişirilen üç ayaklı demir

Saçkı: Tandırda yakılan ot,

Saçma : serpme

Sahan: Tabak,

Sahanlık: Tabak konulan yer,

Sallı: Ağır

Sap yiyip, saman sıçmak: Ne dediğini bilmeden saçma sapan konuşmak.

Sap: Ekin sapı/iri saman,

Seğirt: Koş

Seki: Oturak,

Sekmen: Zeminden 30-40 cm yükseklikteki yer

Sene: Yıl

Senek: Çam ağacının kütüğünden oyulan, tarlalara su içmek için götürülen, yaklaşık 20 litrelik su kabı,

Senit: Üzerinde hamur açılan, meyve, sebze doğranan tahta tabla.

Sergen: Raf

Siğme: Akıtma, işeme

Sinsin: Ateş çevresinde oynanan oyun

Sohum: Yufka ekmekten yapılan, sulu yemek almaya yarayan kaşık gibi parça

Sokranmak: Homurdanmak,

Soku: Bulgur, keşkek dövülen dibek

Sokum-sohum: Yufka ekmeğin kaşık gibi kullanılması,

Somak : Mısır koçanı

Sorutmak : Yüzünü ekşiterek oturmak

Söbe: Tam yuvarlak olmayan

Sündürme: Uzatma

Sütlük: Eskiden yemek, yoğurt ve yağ gibi yiyeceklerin koyulduğu yer.

Süzme : bez ile süzülmüş yoğurt

Şaplak: Şamar

Şepit: Bazlama ekmeği

Şıvgın: Sürgün, ince dal

Şilepe: Yapış yapış
Şindi / Şindik: Şimdi,

Şipit: Terlik,

Şippedenek: Hemencecik

Şirevit: Üzümlerin pekmez yapmak için doldurulduğu, çıkan şıraların alt yanındaki bir delikten boşaltıldığı ağaçtan yapılma V harfi şeklinde olan 2,5 metre uzunluğunda, 1 metre genişliğine ve 80 cm yüksekliğinde at arabası veya kağnı ile taşımaya uygun, üstü açık olan depo,

Şişek: Kısır koyun,

Tas: Bardak anlamında da kullanılır, çukur tabak anlamında da

Tavatır: Çok iyi, güzel
Tekecen: Baharda toplanarak yenilen ot,

Temek: Ahırdan hayvan dışkılarının atıldığı delik, küçük pencere,

Tepik: Tekme

Tınaz: Harman düvenler tarafından dövüldükten sonra yığılan saman ve danelerin karışımı olan yığın.

Tıngır: Kova,

Tokaç: Çamaşır yıkarken ,çamaşırları dövmeye yarar ağaçtan gereç

Toklu: 1 yaşındaki koyun yavrusu,

Tomruk: Kalın ağaç

Topalak: Domates

Tummak: Suya dalmak,

Tumman: Eskiden bezden yapılmış genelde kadınların giydiği pantolon biçimli giyecek,

Tülemek: Kuşların tüy çıkarması, mecazi: maddi bakımdan iyi duruma gelmek,

Tünek: Tavukların tünediği yer,

Uçuklama: Dudakta kabarcık oluşması

Uğra: Un

Uğrun uğrun: Gizli, gizli

Urba: Giysi

Üç etek: Folklorik giysi,

Üleş: Pay,

Ünnemek: Çağırmak

Ürelüğün: İleri gün, geçen gün,

Ürümek: Havlamak(köpek ürüyor derler)

Ütelemek: Tavuk, hayvan tüylerini ateşte yakmak, ot/ekin dallarını ateşte yakmak,

Verep: Yamaç,

Yaba: Harman savurmaya yarayan tarım aleti,

Yad: Yabancı ,el

Yal: Kedi ve köpeklere verilen un ve su karışımı yiyecek.

Yalak : Hayvanların su içtikleri kap

Yalık: Mendil ya da iş yaparken boyuna bağlanan bez

Yapak: Bayanlarda saçların taranmamış hali, yapaklı

Yavsu: İnek at gibi hayvanlar üzerinde yaşayan bir asalak canlı, kene.

Yaykamak: Çanak , tabak gibi kaplara su tutmak, durulamak.

Yazı: Tarla - yeryüzü,

Yellenmek: Yokuş aşağı iniş esnasında hızlanmak, ayrıca gaz çıkarmak

Yel-yepelek: Hazırlıksız alelacele hareket etmek

Yemlik: 1- Baharda toplanarak yenilen ot,

Yemlik: 2- Hayvanların yem yediği oluk,

Yırak: Uzak,

Yiğnik : hafif

Yirik: Yırtık

Yuha: Sığ

Yoz: Yabani

Yumak: Yıkamak,

Yunacak: Pis, dinsiz,

Yunmak: Yıkanmak-çimmek,

Yüklük: Evde yatak yorgan konulan yer,

Yülümek: Kazımak, tıraş etmek,

Yüssük : Yüzük

Zabın : Fakir, çaresiz

Zağar : köpek

Zeklenmek : Alay etmek, alaylı taklit yapmak,
Zevzek: Geveze
Zıbarmak: Uyuyup kalmak, sesi soluğu çıkmamak

Zı’armak: Oyunbozanlık, (Sağır n)

Zıbın: Kadın-çocukların giydiği basma entari,

Zıkkım : Zakkum

Zımzıklamak : Yumruklamak

Zırzop: Elde avuçta durmayan insan.

Zikke: Hayvan ipi bağlamaya yarayan demir kazık.

Zilli: Biraz hareketli ve oynak kız çocuklarına söylenir.

Zükkem: Nezle

Zaman

Bölümler