Alp Tigin (Türk Kağanları ve Sultanları)

Gazneli Devletinin kurucusu. Sâmânoğulları Devletinin hizmetindeyken orduda en küçük dereceden başlayarak Hassa ordusu
kumandanlığına ve hacibü’l-hüccablığa kadar yükseldi. Abdülmelik’in hükümdarlığı esnasında fiilen idareyi eline aldı. Vezirliğe Ebu Ali el-Bel’ami’yi tayin ettirdi. Fakat vezir, tamamen Alp Tigin’in tesiri altında kaldığından ondan kurtulmak için Horasan valiliğine gönderilmesini sağladı (961). 

Abdülmelik’in ölümü üzerine çocuk yaştaki kardeşi Mansur hükümdar oldu. Bunun iktidara getirilmesini Alp Tigin istememişti. Bu sebepten Belh şehrine çekildi. Burada Samaniler tarafından üzerine gönderilen orduyu yenerek Gazne’ye gitti (962). Gazne’deki yerli hanedanlığı devirerek müstakil bir devlet kurdu. Ölümü hakkında kesin bir tarih yoksa da bazıları 963 de öldüğünü kabul ederler. Vefatından sonra yardımcısı ve damadı olan Sebüktekin, yerine geçti. Bunun oğlu meşhur Mahmud Sebüktekin zamanında, Gazne Devleti en parlak devrini yaşamıştır.

http://www.bilgicik.com/yazi/alp-tigin-turk-kaganlari-ve-sultanlari/

-----------------

Alp Tegin -

13.09.963

             ALP TEGİN    ?     - 13 EYLÜL 963

Doğum tarihi kesin olarak bilinmemektedir.

Alp Tegin, Samanoğulları (Sâmânîler) devletinin hassa ordusundan yetişmiş, önce bu orduya komutan olmuştur. Abdülmelik tarafından 955’te Horasan Valisi tayin edilmişti. Bu hükümdarın ölümünden sonra yerine geçen Nuhoğlu Mansur’un hükümdarlığına Alp Tegin taraftar değildi. Bundan dolayı Mansur Alp Tegin’den çekinerek onu Horasan Valiliğinden azletti.

Alp Tigin veya Alp Tekin (d. ? - ö. 13 Eylül 963), Gazne devletinin gerçek kurucusu olan Türk asıllı kölemen (Arap dilinde memluk, Farisi dilinde gulam). İslamiyet döneminde devlet kuran Türk soylu ilk devlet adamıdır.

Alp Tigin (Söğüt müzesi)Samanoğlu devletinde gerçek güç Türk asıllı kölemen komutanların elindeydi.

Samanoğlu emiri I. Abdül Melik, 961 yılında ölünce, Abdül Melik'in kardeşleri arasında veraset mücadeleleri başladı. Alp Tiğin ve Samanoğlular'ın diğer güçlü yöneticileri kardeşler arasında taraf tutarak mücadeleye karıştılar. Ama, veraset mücadelesini Alp Tiğin'in desteklediği aday değil, Alp Tiğin’in rakiplerinin desteklediği I. Mansur kazandı. I. Mansur Alp Tiğin'i valilikten azledince, Alp Tiğin valiliği bırakıp, bugünkü kuzey Afganistan'da (Mezar-ı Şerif dolaylarındaki) Belh kentine çekildi. Ancak rakipleri tarafından Belh’ten de kovulunca, kendine başka yurt aradı ve 963 yılında bugünkü Güneydoğu Afganistan'da yerel yöneticilerin yönetimindeki Gazne kentini ele geçirerek, fiilen bağımsız bir devlet kurdu. Ancak kendi parasını bastırmamıştı ve Samanoğlu devletinin parasını kullanmağa devam ediyordu. Bu sebepten, tarihçiler Alp Tiğin'in kurduğu devleti Samanoğlu devletine yarı bağlı sayarlar. (Kitaplarda da Gazne devletinin kurucusu olarak Sebük Tiğin gösterilir.)

Alp Tegin, 962 yılında Mansur’a isyan ederek dört bin Türk askeriyle Gazne şehrini almış ve orada egemenliğini sürdürmeye başlamıştır. Mansur tarafından kendisini yok etmek üzere gönderilen orduyu da yenmiş bunun üzerine Mansur Alp Tegin ile bir antlaşma yapmak durumunda kalmıştı.

Alp Tegin’in yerine geçen oğlu, Sâmânîlerin tâbii olarak kaldı. Gazneliler devletinin ikinci kurucusu sayılan Sevük Tegin veya Sebük Tegin de Alp Tegin’in kölelerindendir.

Alp Tegin 963 yılında öldü.