Hasret ettin beni kavim kardaşa
Sebep ne gözden akan kanlı yaşa
Bir ayrılık bir yoksulluk bir
ölüm
Karac'oğlan
der ki kondum göçülmez
Acıdır
ecel şerbeti içilmez
Üç
derdim var birbirinden seçilmez
Bir
ayrılık bir yoksulluk bir ölüm
Türk halk şairi. Etkileyici bir dil ve duygu evreni kurduğu şiirleriyle
Türk halk şiiri geleneğinde çığır açmıştır.
1606' doğduğu, 1679'da ya da 1689'da öldüğü sanılmaktadır. Yaşamı üstüne
kesin bilgi yoktur. Bugüne değin yapılan inceleme ve araştırmalara göre
17.yy'da yaşamıştır. Nereli olduğu üstüne değişik görüşler öne sürülmüştür.
Bazıları Kozan Dağı yakınındaki Bahçe ilçesinin Varsak (Farsak) köyünde
doğduğunu söylerler. Bazıları da Osmaniye ili Düziçi ilçesinin Farsak köyünde doğduğunu
söylerler*. Gaziantep'in Barak
Türkmenleri de, Kilis'in Musabeyli bucağında yaşayan Çavuşlu Türkmenleri de onu
kendi aşiretlerinden sayarlar. Bir başka söylentiye göre Kozan'a bağlı Feke
ilçesinin Gökçe köyündendir. Batı Anadolu'da yaşayan Karakeçili aşireti onu
kendinden sayar. Mersin'in Silifke, Mut, Gülnar ilçelerinin köylerinde, o
yöreden olduğu ileri sürülür. Bir menkıbeye göre de Belgradlı olduğu söylenir.
Bu kaynaklardan ve şiirlerinden edinilen bilgilerden çıkarılan, onun
Çukurova'da doğup, yörenin Türkmen aşiretleri arasında yaşadığıdır.
Adı bazı kaynaklarda Simayil, kendi
şiirlerinden bazısında ise Halil ve Hasan olarak geçer. Akşehirli Hoca Hamdi
Efendi'nin anılarına göre Karacaoğlan yetim büyüdü. Çirkin bir kızla
evlendirilmek, babası gibi ömür boyu askere alınmak korkusu ve o sıralarda
Çukurova'da derebeyi olan Kazanoğulları ile arasının açılması sonucu genç yaşta
gurbete çıktı. İki kız kardeşini de yanında götürdüğünü, Bursa'ya, hatta
İstanbul'a gittiğini belirten şiirleri vardır. Yine bu şiirlerinden
anlaşıldığına göre, Bursa'da ev bark sahibi oldu, evlat acısı gördü.
Anadolu'nun çeşitli illerini gezdiği, Rumeli'ye geçtiği, Mısır ve Trablus'a
gittiği de sanılıyor. Yaşamının büyük bir bölümünü Çukurova, Maraş, Gaziantep
yörelerinde geçirdi.
Doğum yeri gibi, ölüm yeri de kesin
olarak bilinmemektedir. Şiirlerinden, çok uzun yaşadığı anlaşılmaktadır. Hoca
Hamdi Efendi'nin anılarına göre Maraş'taki Cezel Yaylası'nda doksan altı
yaşında ölmüştür. En son bulgulara göre ise mezarının İçel'in Mut ilçesinin
Çukur köyündeki Karacaoğlan Tepesi denilen yerde olduğu sanılmaktadır.
Karacaoğlan Osmanlı Devleti'nin iktisadi
bunalımlar ve iç karışıklıklar içinde bulunduğu bir çağda yaşamıştır. Şiirinin
kaynağını, doğup büyüdüğü göçebe toplumunun gelenekleri ve içinde yaşadığı,
yurt edindiği doğa oluşturur. Güneydoğu Anadolu, Çukurova, Toroslar ve
Gavurdağları yörelerinde yaşayan Türkmen aşiretlerinin yaşayış, duyuş ve
düşünüş özellikleri, onun kişiliği ile birleşerek âşık edebiyatına yepyeni bir
söyleyiş getirir. Anadolu halkının 17.yy'da çektiği acılar, göçebe yaşantısının
yoklukları, çileleri, çaresizlikleri, şiirinde yer almaz.
Şiirlerindeki insana dönüklüğünün özünde
belirgin olan tema doğa ve aşktır. Ayrılık, gurbet, sıla özlemi, ölüm ise
şiirinin bu bütünselliği içinde beliren başka temalardır. Duygulanışlarını
gerçekçi biçimde dile getirir. Düşündüklerini açık, anlaşılır bir dille ortaya
koyar. Acı, ayrılık, ölüm temalarını işlediği şiirlerinde de bu özelliği göze
çarpar. Düşten çok gerçeğe yaslanır. Çıkış noktası yaşanmışlıktır. Ona göre,
kişi yaşadığı sürece yaşamdan alabileceklerini almalı, gönlünü dilediğince
eğlendirmelidir. Yaşama sevincinin kaynağı güzele, sevgiliye ve doğaya olan
tutkunluğudur. Güzelleri, yiğitleri över, dert ortağı bildiği dağlara seslenir.
Lirik söyleyişinin özünde, halkının duyuş ve düşünüş özellikleri görülür.
Göçebe yaşamının vazgeçilmez bir parçası
olan doğa, onun şirinin başlıca temalarından biridir. Yaşadığı, gezip gördüğü
yörelerin doğasını görkemli bir biçimde dile getirir. Dost, kardeş bildiği,
sevgilisiyle eş gördüğü, iç içe yaşadığı bu doğa, onun için sadece bir mekan
olmaktan ötedir. Şiirinin başka önemli bir teması olan aşkın varoluşu, doğadaki
benzetmelerle güzelleşir. Onunla yaşanan sevinç, onun getirdiği acı doğa ile
paylaşılır. Sevgili, şiirinde doğanın ayrılmaz bir parçasıdır.
Şiirlerinde yer yer sıla özlemi ve ölüm
temasına da rastlanır. Sevdiğinden, ilinden, obasından ayrı düşüşü özlemle dile
getirir, yakınır. Ölüm de, ayrılık ve yoksullukla eş tuttuğu bir derttir.
Doğa temasının yanı sıra şirinin asıl odak
noktasını oluşturan aşk/sevgili kavramını, âşık şiirinin geleneksel kalıpları
dışında bir söyleyişle ele alır. Onun için sevgili, düşlenen, bin bir hayal ile
var edilen, ulaşılmazlığın umutsuzluğuyla adına türküler yakılan bir varlık
değildir; doğa ve insan ilişkileri içindedir. Onu, yaşamdan ve bu ilişkilerden
soyutlamadan verir.
İlk kez onun şiirinde sevgililerin adları
söylenir: Elif, Anşa, Zeynep, Hürü, Döndü, Döne, Esma, Emine,
Hatice...Karacaoğlan bunların kimine bir pınar başında su doldururken, kimine
helkeleri omuzunda suya giderken, kimine de yayık yayıp halı dokurken görüp
vurulmuştur. Gönlü bir güzel ile eylenmez, bir kişiye bağlanmaz. Uçarılık, onun
duygu dünyasının şiirsel söyleyişine yansıyan en belirgin yanıdır. Erotizm,
şiirine sevmek ve sevişmek olgusuyla yansır. Kanlı-canlı sevgili, cinsellik
motifleriyle daha da belirginleşir, şiirinde etkileyici bir biçimde yer eder.
Onun sevgiye ve kadına bakış açısı, âşık şiirine yenilik getirir ve bu gelenek
içinde etkileyici bir özellik taşır. Tanrı kavramı ve din teması şiirinde
önemlice bir yer tutmasa bile, bu konudaki yaklaşımıyla da kendi şiir
geleneğine yine değişik bir bakış açısı getirmiş ve sonraki kuşaklar üzerinde
etkileyici yönlendirici olmuştur.
Karacaoğlan yaşadığı çağda yetişmiş başka
saz şairlerinin tersine, dil ve ölçü bakımından Divan Edebiyatı'nın etkisinden
uzak kalmıştır. Güneydoğu Anadolu insanının o çağdaki günlük konuşma diliyle
yazmıştır. Kullandığı Arapça ve Farsça sözcüklerin sayısı azdır. Yöresel sözcükleri
ise yoğun bir biçimde kullanır. Deyimler ve benzetmelerle halk şiirinde kendine
özgü bir şiir evreni kurmuştur. Bu da onun şiirine ayrı bir renk katar. Bu
sözcüklerin bir çoğunu halk dilinde yaşayan biçimiyle, söylenişlerini bozarak
ya da anlamlarını değiştirerek kullanır.
Karacaoğlan, halk şiirinin geleneksel
yarım uyak düzenini ve yer yer de redifi kullanmıştır. Hece ölçüsünün 11'li
(6+5) ve 8'li (4+4) kalıplarıyla yazmıştır. Bazı şiirlerinde ölçü uygunluğunu
sağlamak için hece düşmelerine başvurduğu da görülür. Mecaz ve mazmûnlara çokca
başvurması, söyleyişini etkili kılan önemli öğelerdir.
Şiirsel söyleyişinin önemli bir özelliği de, halk şiiri türü olan mani
söylemeye yakın oluşudur. Koşmalar, semailer, varsağılar ve türküler şiirleri arasında
önemlice yer tutar. Bunların her birinde açık, anlaşılır bir biçimde, içli ve
özlü bir söyleyiş birliği kurmuştur.
Pir Sultan Abdal, Âşık Garip, Köroğlu,
Öksüz Dede, Kul Mehmet'ten etkilenmiş, şiirleriyle Âşık Ömer, Âşık Hasan, Âşık
İsmail, Katibî, Kuloğlu, Gevheri gibi çağdaşı şairleri olduğu kadar 18.yy ve
şairlerinden Dadaloğlu, Gündeşlioğlu, Beyoğlu, Deliboran'ı, 19.yy şairlerinden
de Bayburtlu Zihni, Dertli, Seyranî, Zileli Talibî, Ruhsatî, Şem'î ve
Yeşilabdal'ı etkilemiştir. Daha sonra da gerek Meşrutiyet, gerek Cumhuriyet
dönemlerinde, halk edebiyatı geleneğinden yararlanan şairlerden R.T. Bölükbaşı,
F.N. Çamlıbel, K.B. Çağlar, A.K. Tecer ve C. Külebi, Karacaoğlan'dan
esinlenmişlerdir.
Şiirleri 1920'den beri araştırılan,
derlenip yayımlanan Karacaoğlan'ın bugüne değin, yazılı kaynaklara beş yüzün
üzerinde şiiri geçmiştir.
Eserlerinden bazıları:
1
Vara vara vardım ol kara taşa
Hasret ettin beni kavim kardaşa
Sebep ne gözden akan kanlı yaşa
Bir ayrılık bir yoksulluk bir ölüm
Nice sultanları tahttan indirdi
Nicesinin gül benzini soldurdu
Nicelerin gelmez yola gönderdi
Bir ayrılık bir yoksulluk bir ölüm
Karac'oğlan der ki kondum göçülmez
Acıdır ecel şerbeti içilmez
Üç derdim var birbirinden seçilmez
Bir ayrılık bir yoksulluk bir ölüm
2
Sunayı da deli gönül sunayı
Ben yoluna terk eyledim sılayı
Armağan gönderdim telli turnayı
İner gider bir gözleri sürmeli
Sabahtan uğradım yarin yurduna
Dayanılmaz firkatine derdine
Yıkılası karlı dağın ardına
Aşar gider bir gözleri sürmeli
Ateş yanmayınca duman mı tüter
Ak gerdan üstünde çimen mi biter
Vakti gelmeyince bülbül mü öter
Öter gider bir gözleri sürmeli
Karacaoğlan kapınıza kul gibi
Gönül küsüverse ince kıl gibi
Seherde açılmış gonca gül gibi
Kokar gider bir gözleri sürmeli
3
Be felek senin elinden
Hem yanarım hem ağlarım
Gece gündüz ağlar gözüm
Başımı döğer ağlarım
Çağırırım gani deyi
Gel ağlatma beni deyi
Kimi görsem seni deyi
Yüzüne sakar ağlarım
Lutfeyle beyim urandır
Gözümün yaşı barandır
Kaygılı gönlüm virandır
Hicrimi çeker ağlarım
Karacaoğlan düştü derde
Gece gündüz yanar narda
Hak kadı olduğu yerde
Kabrimden çıkar ağlarım
4
Güzel Ne Güzel Olmuşsun,
Görülmeyi Görülmeyi,
Siyah Zülfün Halkalanmış...Aman
Aman
Örülmeyi Örülmeyi.
Mendilim Yuğdum Arıttım,
Gülün Dalında Kuruttum,
Adin Ne İdi Unuttum...Aman Aman
Sorulmayı Sorulmayı..
Seğirttim Ardından Yettim,
Eğildim Yüzünden Öptüm,
Adın Bilirdim Unuttum...Aman Aman
Çağırmayı Çağırmayı.
Benim Yarim Bana Küsmüş,
Zülfünü Gerdana Dökmüş,
Muhabbeti Benden Kesmiş...Aman Aman
Sevilmeyi Sevilmeyi.
Çağır Karacaoğlan Çağır,
Taş Düştüğü Yerde Ağır,
Yiğit Sevdiğinden Soğur...Aman Aman
Sarılmayı Sarılmayı.
5
Gine Dertli Dertli İniliyorsun,
Sarı Durnam Sinem Yaralandı Mı.
Hiç El Değmeden De İniliyorsun.
Sari Durnam Sinem Yaralandı Mı,
Yoksa Ciğerlerin Parelendi Mi.
Yoksa Sana Ya Düzen Mi Düzdüler,
Perdelerin Tel Tel Edip Üzdüler.
Tellerini Sırmadan Mi Süzdüler.
Allı Da Durnam,Telli De Durnam,
Sinem De Yarelendi Mi.
Yoksa Ciğerlerin Parelendi Mi.
Havayı Ey Deli Gönül Havayı
Ay Doğmadan Şavkı Dutmuş Ovayı
Türkmen Kızı Gater Etmiş Mayayı
Çekip Gider Bir Gözleri Sürmeli
Kuru Kütük Yanmayınca Tütermi
Ak Gerdanda Çifte Benler Bitermi
Vakti Gelmeyince Bülbül Ötermi
Ötüp Gider Bir Gözleri Sürmeli
Dere Kenarında Yerler Hurmayı
Kılavuz Ederler Telli Durnayı
Ak Göğsün Üstünde İlik Düğmeyi
Çözüp Gider Bir Gözleri Sürmeli.
Karacoğlan Der Ki Geçti Ne Fayda,
Bir Vefa Kalmadı Ok İle Yayda.
6
Bugün çay bulandı yarın durulmaz
Yol ver dağlar ben sılama varayım
Karlı dağlar varayım
Zalım dağlar varayım
Muhabbetli yardan gönül ayrılmaz
Yol ver dağlar ben sılama varayım
Karlı dağlar varayım
Zalım dağlar varayım
Gurbet elde efkarım var zarım var
Sılada bekleyen nazlı yarim var
Bizi ayırana intizarım var
Karlı dağlar yaz gele
Zalım dağlar tez gele
Bizi ayırana intizarım var
Oy dağlar
Yol ver dağlar ben sılama gideyim
Karlı dağlar gideyim
Zalım dağlar gideyim
Ezeli de Karacaoğlan ezeli
Döküldü bağların gülü gazeli
Gurbet elde ben nideyim güzeli
Karlı dağlar güzeli
Zalım dağlar güzeli
Gurbet elde ben neyleyim güzeli
Oy dağlar
Yol ver dağlar ben sılama gideyim
Karlı dağlar gideyim
Zalım dağlar gideyim
7
Beni Kara Diye Yerme,
Mevlam Yaratmış Hor Görme,
Ela Göze Siyah Sürme,
Çekilir Kara Değil Mi?
Her Yoldan Gelir Geçerler,
Aktan Karayı Seçerler,
Ağalar Beyler İçerler,
Kahve De Kara Değil Mi?
Karac’oğlan Der Maşallah,
Birgün Görünür İnşallah,
Kara Donludur Beytullah,
Örtüsü Kara Değil Mi?
8
Ela Gözlüm Ben Bu Elden Gidersem,
Zülfü Perişanım Kal Melül Melül.
Kerem Et, Aklından Çıkarma Beni,
Ağla Göz Yaşını, Sil Melül Melül.
Elvan Çiçekleri Takma Başına,
Kudret Kalemini Çekme Kaşına,
Beni Ağlatırsan Doyma Yaşına,
Ağla Göz Yasini, Sil Melül Melül
Yeter Ey Sevdiğim Sen Seni Düzet
Karaları Bağla,Beyazı Çöz At
O Nazik Ellerin Bir Daha Uzat
Ayrılık Şerbetin Ver Melül Melül
Karac’oğlan Der Ki Ölüp Ölünce
Bende Güzel Sevdim Kendi Halimce
Varıp Gurbet Ele Vasıl Olunca
Dostlardan Haberim Al Melül Melül
9
Üryan geldim gene üryan giderim
Ölmemeye elde fermanım mı var
Azrail gelmiş de can talep eyler
Benim can vermeye dermanım mı var
Dirilirler dirilirler gelirler
Huzur-ı mahşerde divan dururlar
Harami var diye korku verirler
Benim ipek yüklü kervanım mı var
Er isen erliğin meydana getir
Kadir Mevlâ'm noksanımı sen yetir
Bana derler gam yükünü sen götür
Benim yük götürür dermanım mı var
Karac'oğlan der ki ismim öğerler
Ağı oldu yediğimiz şekerler
Güzel sever diye isnad ederler
Benim Hakk'dan özge sevdiğim mi var
10
Elâ Gözlerini Sevdiğim Dilber,
Göster Cemalini Görmeye Geldim,
Şeftalini Derde Derman Dediler,
Gerçek Mi Sevdiğim Sormaya Geldim.
Gündüz Hayallerim, Gece Düşlerim,
Uyandıkça Ağlamaya Başlarım,
Sevdiğim, Üstünde Uçan Kuşların,
Tutup Kanatlarından Kırmaya Geldim.
Senin Aşıkların Gülmez Dediler,
Ağlayıp Yaşını Silmez Dediler ,
Seni Biraz Saran Ölmez Dediler,
Gerçek Mi Sevdiğim Sormağa Geldim.
Mail Oldum Senin İnce Beline,
Canim Kurban Olsun Tatlı Diline,
Aşık Olup Senin Hüsnü Bağına,
Kırmızı Gülleri Dermeye Geldim.
Karac'oğlan Der Ki Gönül Doğrusu,
Gökte Melek, Yerde Huma Yavrusu,
Ben Sana Söyledim, Sözün Doğrusu,
Soyunup Koynuna Girmeğe Geldim.
11
Madem Dilber Meylin Yoğidi Bende,
Ezelinden İkrar Vermeye-Yidin.
Muhabbettir Güzelliğin Nişanı,
Uğrun Uğrun Bakıp Gülmeye-Yidin.
Siyah Saçlarını Eylersin Perde,
Beni Sen Uğrattın Bu Zalim Derde,
Ben Kendi Halimde Gezdiğim Yerde,
Çağırıp Yadigâr Vermeye-Yidin.
Karacaoğlan Der Ki Ey Mahı Mestim,
Kasla Göz Eylersin Bana Mi Kastin.
Severler Güzeli Darılma Dostum,
Darıldıysan Güzel Olmaya-Yidin.
12
Nedendir de suna boylum nedendir
Bu geceki benim uyumadığım
uyumadığım
Yaman derler ayrılığın derdine
Ayrılık derdine doyamadığım
doyamadığım
Dostun bahçasına bir hoyrat girmiş
Gülünü dererken dalını kırmış
Şurda bir kötünün koluna girmiş
Şu benim öpmeye kıyamadığım
Kömür gözlüm der ki sevdim sakındım
İndim has bahçeye güller sokundum
Bilmiyorum nerelerine dokundum
Belli bir haberin alamadığım
Karacaoğlan der ki yandım ben öldüm
Her deliliği ben kendimde buldum
Dolanıp da kavil yerine geldim
Kavil yerlerinde bulamadığım
13
Güzel Ne Güzel Olmuşsun,
Görülmeyi Görülmeyi,
Siyah Zülfün Halkalanmış
Örülmeyi Örülmeyi.
Mendilim Yuğdum Arıttım,
Gülün Dalında Kuruttum,
Adin Ne İdi Unuttum.
Sorulmayı Sorulmayı.
Seğirttim Ardından Yettim,
Eğildim Yüzünden Öptüm,
Adın Bilirdim Unuttum.
Çağırmayı Çağırmayı.
Benim Yarim Bana Küsmüş,
Zülfünü Gerdana Dökmüş,
Muhabbeti Benden Kesmiş.
Sevilmeyi Sevilmeyi.
Çağır Karacaoğlan Çağır,
Taş Düştüğü Yerde Ağır,
Yiğit Sevdiğinden Soğur.
Sarılmayı Sarılmayı.
Ziyaretiniz için teşekkürler..