Türkmenistan

Türkmenistan
Türkmenistan Respublikasy
Bayrak Arma
Ulusal Marş:  MENÜ 0:00
Başkent ve en büyük	Aşkabat 37°58′K 58°20′D
Resmî dil(ler)	Türkmence
Etnik gruplar	Türkmenler, Ruslar,Özbekler
Milliyet	Türkmen
Yönetim biçimi	Cumhuriyet (Tek parti)
- Devlet Başkanı	Gurbanguli Berdimuhammedov
Kuruluş
- İlan	27 Ekim 1991
- Tanınma	25 Aralık 1991
Yüzölçümü
- Toplam	488.100 km²  [1] (53.) 188 mil²
- Su (%)	3.72
Nüfus
- 2010 tahmini	5,450,000[2] (112.)
GSYİH (SAGP)	2010
- Toplam	$31.966 milyar[3]
- Kişi başına	$5,979[3]
İGE	0.739[4] (orta)  (2007)
Para birimi	Türkmenistan manatı(TMT)
Zaman dilimi	TMT (UTC+5)
- Yaz	not observed (UTC+5)
Trafik akışı	sağ
Internet TLD	.tm
Telefon kodu	993

Türkmenistan, resmî adıyla Türkmenistan Cumhuriyeti, 1991'de Sovyetler Birliği'nin dağılışından sonra bağımsızlığını kazanan Orta Asya Türk cumhuriyeti. Türkmenistan, (Azerbaycan, Kazakistan, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Kırgızistan, Özbekistan, ve Türkiye ile birlikte) günümüzdeki yedi bağımsız Türk

devletinden biri olup TÜRKSOY'un üyesidir. Resmî para birimi Manat'tır. Yönetim şeklicumhuriyettir. Türkmenistan, BM, İKÖ, BDT, IMF gibi uluslararası kuruluşlara üyedir. Devlet Televizyon Kuruluşu vardır ve Altın Asır, Yaşlık, Miras, Türkmen Ovası, Türkmenistan, Aşkabat ve Türkmen Sport adlı 8 kanaldan yayın yapmaktadır. Özel televizyon yayını bulunmamaktadır.

Coğrafi Durum

Türkmenistan'ın yağış ve sıcaklık grafiği

Orta Asya ülkelerinden olan Türkmenis-tan güney-den İran, batıdan Hazar denizi, kuzeyden Kazakistan, kuzeydoğudan Özbekistan, güneydoğudan Afganistan'la çevrilidir. En yüksek yerleri Kugintau Dağı (3319 m.) ve Kopet Dağı (2942 m.)'dır. Hazar Denizi'nin hemen yanıbaşında yer alan ve tuz yönünden zengin olan Karaboğaz Gölü, Türkmenistan toprakları içinde yer alır. Türkmenistan akarsu yönünden fakirdir. Atrek ırmağının bir bölümü Türkmenistan'ın içinde yer almaktadır. Tecen ve Murgap adlı akarsuları Karakum çölü içinde kaybolmaktadır. Amu Derya ırmağının çok az bir kısmı Türkmenistan sınırları içinde yer alır. Bunun dışında önemli bir akarsuyu yoktur. Ancak su ihtiyacının karşılanması için 900 km uzunluğundaki Karakum kanalı yapılmıştır. Bu kanal güneydedir. Topraklarının beşte dördünü Karakum çölü kaplamaktadır. Güney kısmında Kopet dağ kütlesi ve yaylalar yer alır. Topraklarının % 3.5'i tarım alanı, % 17'si otlak, kalanı ya kısmen otlak olarak kullanılabilen çöl veya tamamen çöldür. Türkmenistan'a kurak ve sıcak bir iklim hâkimdir. Yaz aylarında sıcaklık bazen 50 dereceye kadar çıkar. Kış aylarında ise bazen -25 dereceye kadar düştüğü olur.

Tarihçesi

Bölge, 13. yy'da Cengiz Han tarafından işgal edildi. Daha sonraki yüzyıllarda İran hükümdarı, Hive hanları, Buhara emirleri ve Afgan beyleri arasında çekişmelere neden oldu. 1868'de Ruslar, Hazar Denizi'nin doğu kıyısına çıktılar ve Kradsnovodsk limanını kurdular. 1881'de çıkan bir Türkmen ayaklanması bastırıldı ve bölge Türkmenistan'a katıldı. Ekim Devrimi'nden sonra Türkmenler, geçici bir hükümet oluşturdular, ama Kızılordu 1919'da Aşkabad'ı 1920'de de Krasnovodsk'u işgal etti; Sovyet rejimi ilan edildi ve Türkmenistan, Rusya Federatif Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti içinde özerk bir Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti oldu. 1924'e kadar Transhazar bölgesi, Türkistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti içinde yer alıyordu, Türkmenistan'ın günümüzdeki öbür bölgeleri de Buhara ve Harezm Sovyet halk cumhuriyetlerine bağlıydı. 27 Ekim 1924'te SSCB'nin merkezi yürütme komitesi, Orta Asya topraklarının sınırlarını belirleme kararı aldı ve Türkmenistan, Buhara ve Harezm cumhuriyetlerinin toprakları Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Tacikistan ve Türkmenistan arasında paylaşıldı. Türkmenistan, eski Buhara ve Harezm cumhuriyetlerinin Türkmen bölgelerini içine aldı veSSCB'nin bir federal Sovyet sosyalist cumhuriyeti oldu. 1989'dan başlayarak SSCB'de gerçekleştirilen reformlar sonucunda SSCB'yi oluşturan diğer cumhuriyetler gibi bağımsızlığın ilan edildiği ülkede, 27 Ekim 1990'da cumhurbaşkanlığına seçilen Saparmurad Niyazov 18 Mayıs 1992'de yeni anayasanın kabulünden sonra yapılan seçimde, yeniden cumhurbaşkanı seçildi.

Dili

Türkmence, Ural Altay dil grubunun Altay kolunu oluşturan batı Türkçesinin bir versiyonudur. Türkmenistan'da yaşayan 6 milyondan fazla Türkmen ile İran, Afganistan ve Rusyagibi ülkelerde yaşayan yaklaşık 3 milyon Türkmen tarafından konuşulmaktadır. Türkmenistan'da konuşulan Türkmence yazı diline sahip olduğundan ayrı bir dil olarak tanımlanabilir. Ancak diğer Türkmen ağızlarıyla, Oğuz boyundan olduğu için Azerbaycan Türkçesiyle ve Türkiye Türkçesiyle çok yakın akraba bir dildir.

Askerlik

Türkmenistan'ın kendisine ait silahlı kuvvetleri vardır. Silahlı kuvvetleri savunma bakanlığına bağlıdır. Kendi sınır güvenliğini kendisi sağlamaktadır. Askerlik süresi 24 aydır.

Yönetim Şekli

Türkmenistan 18 Mayıs 1992'te yürürlüğe konan anayasayla yönetilmektedir. Ülkede çok partili demokratik sisteme geçilmiş olmasına rağmen tek parti yönetiminden yeterince çıkılamadı. İletişim başta olmak üzere birçok alan üzerinde devlet tekeli sürmektedir.

Nüfus

2003 resmi tahminlerine göre nüfusun %94,7'sini Türkmenler, %2'sini Özbekler, %1.8'ini Ruslar, %1.5'ini de diğer azınlıklar oluşturur.^[5] Beş ana Türkmen boyundan oluşan Türkmenistan'da idari yapı da bu beş boya göre şekillenmiş ve 5 vilayet (il) kurulmuştur.

Siyaset

Türkmenistan tarafsız ülkelerdendir ve bu doğrultuda bir siyaset izlemektedir.

Vilayetler

1. Aşkabat
2. Ahal
3. Balkan
4. Daşoğuz
5. Lebap
6. Mary

Spor

Türkmenistan'da en beğenilen spor dalları, okçuluk, cirit atma, ata binme, tenis, boks ve güreştir. 2017 Asya spor oyunları Aşkabat'ta gerçekleştirileceği için çok sayıda spor tesislerinin inşaatı devam etmektedir.

Sınırları

En uzun sınırı Özbekistan ile en kısa sınırı ise Kazakistan iledir.

Komşuları

Kazakistan, Özbekistan, Afganistan, İran'a komşudur.

Türkmenistan Devlet Başkanları

Türkmenistan'ın bağımsızlığını kazanmasının ardından 27 Ekim 1991'de yapılan ilk devlet başkanlığı seçimleri sonucunda Saparmurat Türkmenbaşı devlet başkanlığına seçildi ve ölümüne (21 Aralık 2006) kadar bu görevini sürdürdü.

Türkmenistan'ın ikinci ve halen görevde olan cumhurbaşkanı ise 11 şubat 2007'de oyların %89,2'sini alarak seçilen Gurbanguli Berdimuhammedov'dur.

Kaynak: vikipedia

Not: İçerik, internetten alıntılanarak derlenmiştir…