Şahi Osmanlı İmparatorluğu döneminde yapılıp kullanılmış özel bir savaş topudur. Şuan Avrupanın en önemli savaş toplarının başında gelir. İstanbul’un fethinde ve 19. yüzyıla kadar Çanakkale Boğazı’nda koruma amaçlı olarak da kullanılmıştır. Yapımı üç ay süren, çizimlerini Fatih Sultan Mehmed Han’ın önderliğinde Türk mühendislerinden Mimar Muslihiddin Ağa , Saruca Paşa yaptığı topun dökümünü Macar asıllı Urban Usta adlı bir dökümcü yapmıştır. Bunun yanında döküm ustası olarak Cenevizli Donar Usta diye birisinden de bahsedilir.
İstanbul'un fethedilmesinde çok
önemli işlev gören ve Bizans surlarının tahrip edilmesini sağlayan devasa
‘şahi’ topları, ateşli silahların tarihi açısından önem arz ediyor. İşte Fatih
Sultan Mehmed döneminde döktürülen toplardan biri İngiltere'de sergilendiği
müzeden Türkiye'ye getirileceği günü bekliyor.
Fatih dönemine ait olduğu kesin
olarak bilinen tek top, üzerindeki kitabeye göre, Receb 868 (Mart 1464)
tarihinde Ali Usta tarafından dökülmüş olup halen İngiltere'nin Portsmouth
şehri yakınlarındaki Fort Nelson Müzesi 'nde sergileniyor. Teknoloji
tarihçileri bu topun çağının çok ilerisinde bir teknikle hazırlandığını ve
dönemine göre mükemmel bir silah olduğunu belirtiyor. Ayrıca olağanüstü bir
yapılışta olup topu ve kalıplarını yapan ustanın son derece yetenekli ve iyi
bir teknoloji bilgisine sahip olduğunu ifade ediyorlar.
Avrupalıların her zaman dikkatini
çeken ve uzun yıllar Kilidbahir Kalesi'nde, Çanakkale Boğazı'nı geçmeye kalkan
düşman gemilerine karşı kullanılan bu top, 1807 yılında Boğaz'ı geçmek üzere
gelen İngiliz Sir James Duckworth'un kumandasındaki donanmaya karşı
kullanılmıştı. Bu esnada İngiliz kumandanlarının dikkatini çekmiş, topun
İngiltere'ye alınabilmesi için diplomatik girişimlerde bulunmuşlardı.
Londra'daki The Foundation of the Royal Artillery Institution'ın sorumlusu
General Sir Henry Lefroy, 1855'te Kırım Savaşı sebebiyle geldiği Çanakkale'de
bu efsanevî silahı görmüş ve İngiltere'nin İstanbul'daki konsolosu Mr.
Calvert'ten topun alınmasını istemişti.
Mr. Calvert 1857 yılında Bâb-ı
Âli'ye bir mektup yazmış ve bu topu istediklerini ifade etmiştir. Ancak Bâb-ı
Âli, bu isteğe olumsuz bir cevap vermek yerine, sanat değeri yüksek geç tarihli
bir başka top teklif etmiştir. Lefroy, 2 parçalı topun alınmasından vazgeçmemiş
ve hurda değeri olarak Bâb-ı Âli'ye o zaman için çok yüksek bir meblağ olan
1100 sterlin teklif etmişse de Hazine tarafından kabul edilmemiştir.
Daha sonra İngiltere'ye takas sonucu
verildiği belirlenen devasa topun, tekrar vatanı olan Türkiye'ye döndürülmesi
bekleniyor. Fatih Sultan Mehmed döneminde döktürülen topun getirilmesi için
girişimlerin ne zaman başlatılacağı merak konusu.
Avrupa'nın en önemli topu
Fatih Sultan Mehmed döneminin en
önemlilerinden olan tarihi top, Portsmouth'daki Fort Nelson Heritage Museum'da sergileniyor.
Sözkonusu topun, Sultan Abdülaziz döneminde İngiliz Kraliçesi Victoria'nın
isteğiyle İngiltere'ye hediye edildiği sanılıyor. Toplar 1868 tarihinde
İngiltere'ye ulaştı ve Rotunda Müzesi'ne yerleştirild
Şahi :
Osmanlı İmparatorluğu döneminde
yapılıp kullanılmış özel bir savaş topudur. İstanbul'un fethinde
kullanılmıştır.
Yapımı üç ay süren, çizimlerini
Fatih Sultan Mehmet'in önderliğinde Türk mühendislerinin yaptığı topun dökümünü
Bizanslıların daha önce sınır dışı ettiği Macar Urban adlı bir dökümcü
yapmıştır. Bunun yanında döküm ustası olarak Cenevizli Donar Usta diye
birisinden de bahsedilir.
Ayrıca bir rivayete göre de Macar
Urban sınır dışı edilmemiş, Bizans zindanlarından lağımcılar tarafından
kaçırılmıştır. [kaynak belirtilmeli]Urbain’in döktüğü top ve diğer toplar 1452
senesi Ocak ayının sonlarında Edirne’den yola çıkarılmış ve ancak iki ay sonra
İstanbul önlerine getirilebilmiştir.
Edirne'de deneme atışlarının
yapılacağı sırada Fatih Sultan Mehmet tellallar çığırtarak halkı uyarmış, bu
gürültünün kaynağını haber vermiştir.
Fatih Sultan Mehmet'in İstanbul'u
almak için döktürdüğü büyük top “şahi” adını taşır. Bu topun namlusu
91.5cm'dir. 680 kilogram ağırlığındaki güllesinin menzili 1200 metredir.
Osmanlı ordusunda daha sonra kullanılan büyük toplara da şahi adı verilmiştir.
1464'te Fatih Sultan Mehmet
toplardan kırk iki tanesini Çanakkale Boğazı'nın savunması için Çanakkale
Boğazı'na göndermiştir. Yüzyıllarca kullanılmadan kalan toplar 1807 yılında
İngiliz donanmasına karşı kullanılmış ve beklenenin aksine kusursuz şekilde
çalışan toplar bir İngiliz gemisini vurmuş ve 60 denizciyi etkisiz hale
getirmiştir. Bir tanesi İngiltere'de, bir diğeri de İtalya'dadır. Günümüzde
Fatih döneminden 6 tane top kalmıştır. Bunların en büyüğü olan ve İstanbul'da,
Boğazlar'da kullanılan “şahi” bugün İngiltere'dedir. Diğer toplar ise
Harbiye'deki askeri müze bahçesinde olup bunların çapı daha küçüktür.
Kemerler arasında karşılıklı çiçek
ve yaprak gravürleri bulunan topun namlusunda; ‘’ALLAH YARDIMCIMIZDIR, MURAT
OGLU SULTAN MUHAMMED HAN. BU TOP ALI USTANIN ESERIDIR. 868 YILI RECEP AYI‘’
yazıyor.
Kaynak:
ÖZGÜR SANAL
.
Ziyaretiniz için teşekkürler..